عدم تخريج بخاري

يکي از اشکالات دکتر سالوس بر حديث ثقلين اين است که بخاري در صحيح خود اين حديث را با تعبير کتاب اللَّه و عترتي نقل نکرده است، بلکه بابي را ذکر کرده با عنوان: «الاعتصام بالکتاب و السنة» و در ذيل آن، حديث تمسک به کتاب و سنّت را ذکر نموده است. پس اين دليل بر ضعف حديث کتاب اللَّه و عترتي است.[1] .

جواب

1 - در اعتصام و تمسک به کتاب و سنت، بين مسلمانان شکي نيست و کسي در آن مخالفت ندارد.

2 - نقل نکردن بخاري دليل بر ضعف روايت نيست، در صورتي که طريق صحيح براي حديث وجود داشته باشد؛ زيرا بسياري از علماي اهل سنت مي‏گويند: اين طور نيست که هر حديثي که در صحيحين نيامده، مردود و باطل باشد.

نووي مي‏گويد: «انّهما لم يلتزما استيعاب الصحيح بل صحّ عنهما تصريحهما بأنّهما لم يستوعبا وانّما قصدا جمع جمل من الصحيح کما يقصد المصنف في الفقه جمع جملة من مسألة»؛ «بخاري و مسلم التزام نداده‏اند که تمام احاديث صحيح السند را نقل کنند و خود نيز به اين مطلب تصريح کرده‏اند، بلکه قصد آنان اين بوده که مقداري از احاديث صحيح السند را جمع آوري کنند؛ همان‏گونه که مصنف در فقه تمام مسائل فقه را ذکر نمي‏کند».[2] .

ابن قيّم جوزيه در مورد حديث ابي الصهباء که تنها مسلم نقل کرده، مي‏گويد: «انفراد مسلم در نقل، به صحت حديث ضرري نمي‏رساند. آيا کسي مي‏تواند ادعا کند که منفردات مسلم صحيح نيست؟ آيا هرگز بخاري ادعا کرده است هر حديثي را که در کتاب خود ذکر نکرده‏ام، باطل و ضعيف بوده و حجّت نيست؟ چه بسيار احاديثي که بخاري در غير صحيح خود به آن احتجاج کرده، در حالي که در صحيح نياورده است و چه بسيار احاديثي که بخاري آن‏ها را تصحيح کرده ولي در صحيح نياورده است».[3] .

ابن الصلاح مي‏گويد: «لم يستوعبا الصحيح في صحيحيهما ولا التزما ذلک، فقد روينا ذلک عن البخاري انّه قال: ما ادخلت في کتابي الجامع الّا ما صحّ و ترکت من الصحاح لحال الطول. وروينا عن مسلم انّه قال: ليس کل شي‏ء عندي صحيح وضعته هنا، انّما وضعت هاهنا ما اجمعوا عليه. وقال البخاري: احفظ مائة الف صحيح ومائتي الف حديث غير صحيح، وجملة ما في کتابه سبعة آلاف ومائتان وخمسة وسبعون حديثاً بالأحاديث المتکررة. وقيل: انّها باسقاط المکررة أربعة آلاف حديث»؛ «بخاري و مسلم تمام احاديث صحيح السند را در صحيح خود نياورده‏اند و اصلاً چنين التزامي هم نداده‏اند. از بخاري روايت شده است: من تنها احاديث صحيح‏السند را در کتاب خود آورده‏ام، چه بسيار احاديث صحيح‏السند را که به جهت طولاني شدن کتاب ترک نموده‏ام. همچنين از مسلم روايت شده است: اين‏چنين نيست که تمام احاديث صحيح السند نزد خود را در اين کتاب آورده باشم، تنها رواياتي را در صحيح خود ذکر کرده‏ام که مورد اجماع است... بخاري مي‏گويد: صدهزار حديث صحيح حفظ دارم و دويست هزار حديث غيرصحيح، در حالي که در کتاب «الجامع الصحيح» خود بيش از 7270 حديث با احاديث مکرّر، نقل نکرده است و بنا بر نظر برخي با حذف مکرّرها چهار هزار حديث است».[4] .

[1] أثر الإمامة في الفقه الجعفري و أصوله، ص 24.

[2] المنهاج في شرح صحيح مسلم، ج 1، ص 37.

[3] زاد المعاد.

[4] علوم الحديث، ابن‏الصلاح، ص 19و20؛ تدريب الراوي، ج 1، ص 30.